Seyir füzesi, hedefe ulaşmak için genellikle yer yüzeyine yakın irtifalarda, karmaşık rota ve manevralarla ilerleyen, hassas güdüm sistemlerine sahip uzun menzilli taarruz silahlarıdır. Genellikle hava, deniz ya da kara platformlarından fırlatılabilen bu füzeler, düşük radar izi ve yüksek isabet kabiliyetiyle modern savaş doktrinlerinin vazgeçilmez unsurlarındandır. Seyir füzeleri, klasik balistik füzelere kıyasla daha düşük hızda seyretmelerine rağmen, karmaşık uçuş profilleri sayesinde hava savunma sistemlerini aşmakta büyük başarı gösterirler.
GPS, ataletsel ve elektro-optik güdüm sistemleriyle donatılan bu silahlar, stratejik hedefleri noktasal hassasiyetle vurabilir. Nükleer veya konvansiyonel başlıklarla donatılabilen seyir füzeleri, hem caydırıcılık hem de ani saldırı kapasitesi sağlar. Soğuk Savaş döneminde geliştirilen bu teknoloji, günümüzde ABD’nin Tomahawk, Rusya’nın Kalibr, Fransa’nın SCALP ve Türkiye’nin SOM gibi özgün sistemleriyle daha da gelişmiş durumdadır. Bu yazıda seyir füzelerinin teknik özellikleri, kullanım alanları ve dünya üzerindeki örnekleri detaylı şekilde ele alınacaktır.
Seyir Füzesi Hızı
Seyir füzelerinin hızı, görev profiline, menziline ve kullanılan teknolojiye göre farklılık gösterir. Genel olarak, çoğu seyir füzesi ses altı hızlarda (subsonik) uçar ve bu hız genellikle Mach 0.6 ile Mach 0.9 arasındadır. Örneğin, ABD yapımı Tomahawk füzesi yaklaşık 880 km/saat hızla seyreder. Bu görece düşük hız, füzelerin alçak irtifada, arazinin şeklini takip ederek radarlara yakalanmadan ilerlemesine olanak tanır. Ancak son yıllarda geliştirilen bazı yeni nesil seyir füzeleri ses üstü (süpersonik) ve hatta hipersonik hızlara ulaşabilecek şekilde tasarlanmaktadır.
Rusya’nın P-800 Oniks veya Hindistan ile ortak geliştirilen BrahMos füzesi Mach 2.5 ila Mach 3 seviyelerine çıkabilirken, Çin ve Rusya hipersonik (Mach 5 üzeri) seyir füzeleri üzerinde de çalışmalar yürütmektedir. Hızın artması, füzelerin hedefe ulaşma süresini azaltarak savunma sistemlerinin tepki süresini kısıtlar; bu da taarruz etkisini artırır. Ancak bu tür sistemlerde hız arttıkça maliyet, ısı dayanımı ve kontrol sistemlerinin karmaşıklığı da aynı oranda yükselir. Bu nedenle hız, menzil ve gizlilik arasında hassas bir denge kurulması gerekir.
Seyir Füzesi ile Balistik Füze Arasındaki Fark
Seyir füzeleri ve balistik füzeler, her ikisi de uzun menzilli taarruz silahlarıdır; ancak tasarım, uçuş profili, görev tipi ve hedefe ulaşma yöntemleri bakımından önemli farklara sahiptir. Seyir füzeleri, uçak benzeri bir aerodinamik yapıya sahiptir ve genellikle turbojet veya turbofan motorlarla çalışarak düz bir rotada, düşük irtifada ve yüksek hassasiyetle uçar. Bu sayede radar izleri düşüktür ve savunma sistemlerinden kaçınma kabiliyetleri yüksektir. Uçuşları boyunca yönlendirilebilir olmaları, hedefin son anda değiştirilmesine olanak tanır.
Balistik füzeler ise roket motorlarıyla çok daha kısa sürede çok yüksek irtifalara (hatta atmosfer dışına) çıkar ve ardından serbest düşüşle hedeflerine yönelir. Bu füzeler, genellikle çok yüksek hızlara ulaşır (örneğin Mach 20’ye kadar) ve büyük alanlara yıkıcı zarar verebilir. Ancak uçuşları büyük oranda tahmin edilebilir bir balistik yörüngeye sahiptir. Balistik füzeler genellikle stratejik caydırıcılık amacıyla kullanılırken, seyir füzeleri daha esnek ve nokta hedefli operasyonlarda tercih edilir. Bu nedenle iki füze türü, askeri doktrinlerde birbirini tamamlayan farklı roller üstlenir.
Türkiye’de Seyir Füzesi Var mı?
Türkiye, yerli savunma sanayii yatırımları sayesinde seyir füzesi geliştirme konusunda kayda değer ilerleme kaydetmiştir. Bu alandaki en önemli başarı, TÜBİTAK-SAGE tarafından geliştirilen SOM (Satha Atılan Orta Menzilli Mühimmat) ile elde edilmiştir. 2011 yılında kamuoyuna tanıtılan SOM, hem kara hedeflerine hem de deniz üzerindeki hareketli hedeflere karşı yüksek hassasiyetle görev yapabilecek şekilde tasarlanmıştır.
SOM ailesinin ilk üyeleri olan SOM-A ve SOM-B1, 250 kilometreyi aşan menzilleri ve Mach 0.94 seviyesinde ses altı hızlarıyla Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde aktif olarak kullanılmaktadır. Bu füzeler, hassas güdüm sistemleri sayesinde stratejik hedefleri nokta atışıyla etkisiz hale getirebilir.
Geliştirilmekte olan diğer varyantlar arasında SOM-B2, SOM-C1/C2 ve özellikle deniz hedeflerine yönelik geliştirilen SOM-J yer almaktadır. SOM-J, 2025 yılında F-16 savaş uçağından fırlatılarak yapılan ilk test atışında başarılı sonuç vermiştir. Yaklaşık 275 kilometrelik menzili, hedef güncelleme ve görev iptali gibi gelişmiş yetenekleriyle öne çıkmaktadır.
Öte yandan, Roketsan tarafından geliştirilen Çakır seyir füzesi de kara, hava ve deniz platformlarında kullanılmak üzere 2024 yılında seri üretime geçmiştir. Düşük radar görünürlüğü, rota esnekliği ve yüksek manevra kabiliyetiyle Çakır, Türkiye’nin çok yönlü operasyonel kabiliyetini güçlendirmektedir.
Türkiye hem SOM hem de Çakır gibi yerli üretim seyir füzeleriyle bu alanda kendi kendine yetebilen ve stratejik vurucu güce sahip bir ülke konumuna gelmiştir.
Türkiye’nin En Güçlü Seyir Füzesi Hangisi?
Türkiye’nin savunma sanayiinde son yıllarda attığı en dikkat çekici adımlardan biri, yerli ve milli seyir füzesi geliştirme konusundaki başarısıdır. Bu alandaki en güçlü ve en gelişmiş ürün ise şüphesiz SOM (Satha Atılan Orta Menzilli Mühimmat) ailesidir. TÜBİTAK-SAGE ve ROKETSAN iş birliğiyle geliştirilen SOM serisi, hem menzil hem de hassasiyet açısından Türkiye’nin en gelişmiş seyir füzesi sistemini temsil etmektedir.
SOM, savaş uçaklarından atılmak üzere tasarlanmış, alçak irtifada radara yakalanmadan uçabilen, yüksek hassasiyetli bir füzedir. Temel varyant SOM-A’nın ardından, zırhlı hedeflere karşı daha yüksek etkinlik sağlayan SOM-B1 ve SOM-B2 geliştirilmiştir. En güncel varyantlardan SOM-J, F-16 ve F-35 gibi modern savaş uçaklarına entegre edilmek üzere tasarlanmış olup, hareketli deniz hedeflerini vurma yeteneğine de sahiptir.
SOM füzeleri yaklaşık 275 kilometre menzile sahiptir ve görev iptali, yeniden hedefleme, veri bağı üzerinden güncelleme gibi ileri seviye kabiliyetlerle donatılmıştır. 230 kg’a kadar harp başlığı taşıyabilen bu füzeler, hem stratejik hem taktik hedeflere karşı etkin bir çözüm sunar.
SOM’un en büyük gücü, gelişmiş güdüm sistemlerinde ve çok yönlü operasyon kabiliyetindedir. GPS, ataletsel navigasyon (INS), görüntüleyici kızılötesi (IIR) ve otomatik hedef tanıma teknolojileri sayesinde hedefini yüksek isabet oranıyla vurabilmektedir. Ayrıca, düşük radar izi ve esnek görev profili sayesinde düşman hava savunmalarını aşma konusunda da önemli bir avantaja sahiptir.
Türkiye’nin en güçlü seyir füzesi SOM serisidir. Hem teknik kabiliyeti hem de operasyonel çeşitliliğiyle bu füze ailesi, Türkiye’nin caydırıcılık gücünün önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Yakın gelecekte bu sistemin daha da gelişmiş versiyonlarıyla, Türkiye’nin füze teknolojilerindeki etkinliği daha da artacaktır.
