Amerika Birleşik Devletleri’nin beşinci nesil savaş uçağı F-22 Raptor, sadece bir savaş uçağı değil; hava üstünlüğü konseptinin yeniden tanımı olarak kabul ediliyor. Lockheed Martin, Boeing ve Pratt & Whitney iş birliğiyle geliştirilen F-22, radara görünmezlik (stealth), yüksek manevra kabiliyeti, süperseyir (supercruise) hızı ve gelişmiş aviyonikleri tek bir platformda toplayan ilk uçak oldu.
Geliştirme Süreci ve Hizmete Giriş
F-22 projesi, Soğuk Savaş’ın son döneminde ABD Hava Kuvvetleri’nin “Advanced Tactical Fighter” (ATF) programı kapsamında 1980’lerin ortasında başladı. Amaç, Sovyetler’in geliştirdiği ileri hava tehditlerine karşı hava üstünlüğü görevini garantileyecek bir uçak tasarlamaktı. Lockheed Martin’in YF-22 prototipi, rakibi YF-23’ü geride bırakarak 1991’de kazanan ilan edildi. Seri üretim versiyonu 2005 yılında ABD Hava Kuvvetleri’nde hizmete girdi.
Teknik Özellikler
- Uzunluk: 18,92 m
- Kanat açıklığı: 13,56 m
- Yükseklik: 5,08 m
- Boş ağırlık: ~19.700 kg
- Azami kalkış ağırlığı: ~38.000 kg
Motor ve Performans
F-22, iki adet Pratt & Whitney F119-PW-100 turbofan motora sahip. Bu motorlar vektörel itki kontrolü ile 20° yukarı/aşağı nozul hareketine izin vererek uçağa eşsiz manevra kabiliyeti kazandırıyor.
- Azami hız: Mach 2,25 (yaklaşık 2.400+ km/sa)
- Süperseyir hızı: Mach 1,8 (artan yakıt tüketimi olmadan)
- Servis tavanı: 20.000 m+
- Menzil: ~3.000 km (hava yakıt ikmali ile çok daha uzun)
Stealth (Görünmezlik) Özellikleri
F-22’nin gövde şekli, radar dalgalarını saptıracak özel kaplama malzemeleri ve dahili silah istasyonları, uçağın radar kesit alanını (RCS) inanılmaz derecede düşük seviyeye indiriyor. Bu sayede düşman radarları, uçağı tespit etmeden F-22 tehdidi fark edemiyor.
Silah Sistemleri
F-22, ana görev olarak hava-hava muharebesi için tasarlandı ancak sınırlı hava-yer kabiliyetine de sahip.
- Dahili silah istasyonları: 6 × AIM-120 AMRAAM, 2 × AIM-9 Sidewinder
- Top: 1 × M61A2 20 mm Gatling top (480 mermi)
- Hava-yer: 2 × 450 kg GBU-32 JDAM veya 8 × GBU-39 SDB hassas güdümlü bomba
- Dış pylonlar (stealth mod harici): Yakıt tankı veya ek mühimmat taşıma imkânı
Aviyonik ve Sensörler
- AN/APG-77 AESA radar: Geniş menzilli tespit, düşük görünürlük modu
- AN/AAR-56 kızılötesi füze ikaz sistemi
- AN/ALR-94 elektronik harp sistemi
- Veri füzyonu ile pilotun önüne tüm sensör bilgilerinin entegre şekilde sunulması
Operasyonel Kullanım
F-22, 2000’li yıllardan itibaren ABD’nin kritik hava operasyonlarında görev aldı. Her ne kadar hava-hava angajmanında gerçek savaş deneyimi sınırlı olsa da, Suriye’de ve diğer bölgelerde hava sahası üstünlüğü sağlamak için kullanıldı. F-22’nin varlığı bile çoğu zaman caydırıcı unsur olarak görev yaptı.
Üretim ve Gelecek
ABD Kongresi, 2012’de F-22 üretimini 187 adet ile sınırlandırdı. Yüksek maliyeti (birim başı yaklaşık 150 milyon dolar) ve F-35 programına öncelik verilmesi bu kararda etkili oldu. Ancak ABD Hava Kuvvetleri, gelişmiş modernizasyon paketleriyle Raptor’ların 2050’lere kadar görevde kalmasını planlıyor.
F-22’yi Benzersiz Kılan Özellikler
- Tam anlamıyla entegre edilmiş stealth ve süperseyir kabiliyeti
- Vektörel itki ile üstün manevra
- Eş zamanlı çoklu hedef angajmanı
- Elektronik harp, radar ve sensörlerde üstün seviye
