İsveç ve Ukrayna, 100 ila 150 adet Saab JAS 39 Gripen E savaş uçağının tedarikine yönelik bir niyet mektubu imzaladı. Bu anlaşma, İsveç savunma sanayisi tarihindeki en büyük ihracat girişimlerinden biri olarak görülüyor ve savaş sonrası dönemde Ukrayna’nın hava kuvvetlerinin NATO uyumlu bir yapıya geçişinde kritik bir adım olarak değerlendiriliyor.
Anlaşma, Linköping’de İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski tarafından duyuruldu. Belgede belirtilen uçak sayısı, İsveç’in bugüne kadarki en büyük Gripen satışını ikiye katlayacak ölçekte. Bu durum, yalnızca askeri değil, aynı zamanda uzun vadeli sanayi ve siyasi iş birliği açısından da stratejik bir ortaklık zemini oluşturuyor.
İsveç haber ajansı TV4’ün aktardığına göre, niyet mektubu bağlayıcı bir satış sözleşmesi niteliği taşımıyor ancak konfigürasyon görüşmeleri, finansman modelleri, eğitim altyapısı ve teslimat planlarının önünü açıyor. Yetkililer, ilk teslimatların en erken üç yıl içinde yapılabileceğini belirtiyor. Bu da projenin, savaş sonrası Ukrayna hava kuvvetleri vizyonunun bir parçası olduğunu gösteriyor.
Gripen E, gelişmiş sensörleri, AESA radarı, elektronik harp sistemleri ve NATO uyumlu ağ entegrasyonu ile tanınan çok rollü bir savaş uçağı. İsveç Hava Kuvvetleri filosuna yeni katılmaya başlayan bu uçak, karayolu pistlerinden operasyon yapabilecek şekilde tasarlanmış olup düşük bakım maliyetleriyle dikkat çekiyor.
Ukrayna’nın planladığı 100’den fazla uçaklık filo, yalnızca hava üstünlüğü değil; sürekli hava devriyesi, yer saldırısı (CAS), hava savunma bastırma (SEAD/DEAD) ve eğitim görevlerini eşzamanlı yürütebilecek ölçeğe ulaşmak anlamına geliyor. Bu da Ukrayna’yı dış destekli bir kuvvetten, sürdürülebilir ve bağımsız bir savaş havacılığı modeline taşıyacak.
Gripen E’nin rakiplerinden farkı; dağıtılmış üs konsepti, kısa hazırlık süreleri, düşük uçuş saati maliyetleri ve zorlu hava koşullarında görev yapabilme kapasitesi. Bu nitelikler, füze ve İHA tehdidi altındaki Ukrayna için kritik önem taşıyor. Uzmanlara göre, bu program F-16 filosunu tamamlayıcı bir adım olacak ve Ukrayna’nın uzun vadeli hava gücü mimarisini şekillendirecek.
Jeopolitik olarak, bu anlaşma İsveç-Ukrayna ilişkilerini derinleştirirken, NATO’nun kuzey kanadıyla Kiev arasında kalıcı bir savunma bağı oluşturuyor. 100’ün üzerindeki uçak sayısı ise, Ukrayna’nın savaş sonrası döneminde sadece “sembolik” değil, kalıcı ve caydırıcı bir hava kuvveti inşa edeceğine işaret ediyor.
Henüz fiyat açıklanmadı ancak örnek olarak Brezilya’nın 36 adet Gripen E/F uçağı için 2014’te imzaladığı sözleşmenin bedeli 39,3 milyar İsveç kronu (yaklaşık 5,4 milyar dolar) olmuştu. Bu da Ukrayna ile yapılacak olası anlaşmanın çok yıllı, çok milyar avroluk bir program olacağını gösteriyor.
Eğer bu niyet mektubu somut bir sözleşmeye dönüşürse, Ukrayna sadece yeni uçaklar değil, aynı zamanda modern eğitim sistemleri, silah entegrasyon kabiliyetleri ve NATO ile uyumlu veri ağı altyapısı da kazanacak. Böylece ülke, geçici çözümlerden kalıcı bir hava gücü mimarisine geçiş yaparak Avrupa hava sahasında yeni bir denge oluşturabilir.
