Gayri nizami harp, klasik orduların uyguladığı düzenli savaş yöntemlerinden farklı olarak, asimetrik, düzensiz ve esnek taktiklerle yürütülen bir mücadele biçimidir.
Genellikle daha zayıf olan tarafın, güçlü bir rakibe karşı yürüttüğü savaş modeli olarak tanımlanır.
Cephe savaşı yerine; pusu, ani baskın, sabotaj, psikolojik operasyon, istihbarat faaliyetleri, propaganda ve halk desteğini kazanma gibi yöntemler öne çıkar.
Temel Özellikleri
- Düzensiz güçler (gerilla birlikleri, milisler, direnişçiler) tarafından icra edilir.
- Belirgin cephe hattı yoktur; saldırılar çoğunlukla ani ve vur-kaç şeklinde gerçekleşir.
- Hedef, düşmanın askerî gücünü tamamen yok etmekten ziyade morali bozmak, lojistik akışı engellemek ve halk desteğini kazanarak uzun vadeli avantaj sağlamaktır.
- Psikolojik etki önemli bir unsurdur; hem halkın algısı hem de düşman personelinin morali hedeflenir.
Kullanım Alanları
- İşgal altındaki bölgelerde direniş hareketleri
- Devlet dışı silahlı grupların devlet ordularına karşı mücadelesi
- Düzenli orduların özel kuvvetleri tarafından, düşman sahasında yıpratma ve istikrarsızlaştırma operasyonları
Tarihî Örnekler
- Kurtuluş Savaşı’nda Kuvayı Milliye hareketi
- Vietnam Savaşı’nda Vietkong taktikleri
- Afganistan’da mücahitlerin Sovyet işgaline karşı direnişi
Gayri Nizami Harp vs. Nizami Harp Karşılaştırma Tablosu
| Özellik | Gayri Nizami Harp | Nizami Harp |
|---|---|---|
| Güç Yapısı | Düzensiz birlikler (gerilla, milis, direnişçiler) | Düzenli ordu birlikleri |
| Cephe Hattı | Sabit cephe yok, esnek hareket alanı | Belirgin cephe ve savaş hattı |
| Taktikler | Pusu, baskın, sabotaj, vur-kaç, propaganda | Tank, top, hava desteği gibi klasik muharebe yöntemleri |
| Amaç | Düşmanı yıpratmak, moral ve lojistiği bozmak | Düşmanı fiziksel olarak yenmek ve sahayı kontrol etmek |
| Hedef Kitle | Hem askeri unsurlar hem sivil halkın algısı | Öncelikle düşman askerî birlikleri |
| Süre | Uzun soluklu ve aşamalı ilerler | Daha kısa sürede kesin sonuç alma hedeflenir |
| Komuta Yapısı | Esnek, hücre tipi örgütlenme | Katı ve hiyerarşik komuta zinciri |
| Psikolojik Etki | Ön planda | İkincil düzeyde |
