Litvanya, Rusya kaynaklı iki insansız hava aracının (İHA) ülke hava sahasını ihlal etmesinin ardından NATO’dan hava savunma sistemlerinin güçlendirilmesini talep etti. Yetkililere göre bu olaylar, NATO’nun doğu sınırındaki güvenlik risklerinin arttığını ve acil bir kolektif yanıt gerektiğini gösteriyor.
28 Temmuz’da Belarus’tan gelen, yaklaşık iki kilogram patlayıcı taşıyan bir İHA, Litvanya sınırını geçerek bir askeri eğitim sahasında düştü. İlk bulgular, İHA’nın aslen Ukrayna’nın başkenti Kiev’e yönelik olduğunu, ancak rotasından saparak NATO hava sahasına girdiğini gösteriyor. Litvanya Savunma Bakanı Dovilė Šakalienė, İHA’nın bilerek Litvanya’ya yönlendirildiğine dair bir kanıt olmadığını belirtti; ancak olayın, “hızlı ve orantılı bir yanıtı” gerektirdiğini vurguladı.
Aynı ayın başında, 10 Temmuz’da, Rusya’ya ait Gerbera model başka bir İHA da Belarus sınırından geçerek Litvanya topraklarına yaklaşık bir kilometre derinlikte düştü. Yeni nesil bir dolanan mühimmat olan Gerbera, başlangıçta hava savunmalarını şaşırtmak için tasarlanmış olsa da, artık kamera, Kometa anti-jamming (karıştırma önleyici) modüller ve 3 ila 5 kilogramlık savaş başlıklarıyla donatılıyor. Polistiren ve kontrplak gibi ucuz malzemelerle üretilen, ticari parçalarla monte edilen bu İHA, şekil olarak İran yapımı Shahed-136’ya benzese de maliyet olarak on kat daha ucuz. Düşük maliyeti nedeniyle sürüler halinde kullanılabiliyor ve bu da NATO ile Ukrayna güçleri için onu durdurmayı hem pahalı hem de zor hale getiriyor.
Bu ihlallerin ardından Bakan Šakalienė ve Dışişleri Bakanı Kęstutis Budrys, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’ye ortak bir mektup göndererek, Litvanya’ya ek ve hatta deneysel hava savunma sistemlerinin konuşlandırılmasını talep etti. Bu çağrı, ülkenin düşük maliyetli ve modern tehditler karşısındaki savunma açığını gündeme taşıyor.
Litvanya, hava savunmasını ağırlıklı olarak kısa ve orta menzilli sistemlere dayandırıyor. Envanterde taşınabilir Amerikan yapımı FIM-92 Stinger füzeleri, İsveç yapımı RBS 70 sistemleri ve Norveç üretimi NASAMS orta menzilli hava savunma sistemi bulunuyor. NASAMS, NATO ile tamamen entegre olan Litvanya’nın ana hava savunma omurgasını oluşturuyor. Ancak ülke, uzun menzilli Patriot ya da SAMP/T gibi sistemlere sahip değil ve bu alandaki ihtiyacını NATO konuşlandırmaları ile karşılıyor. Baltık Hava Polisliği görevi kapsamında NATO savaş uçakları, Šiauliai (Litvanya) ve Ämari (Estonya) üslerinden bölgede devriye uçuşları yapıyor.
Litvanyalı yetkililer, bu İHA vakalarının tekil olaylar olmadığını, benzer durumların Polonya, Romanya ve Letonya’da da görüldüğünü belirtiyor. Rusya’nın Ukrayna’daki saldırıları yoğunlaştıkça, NATO topraklarına taşma ihtimali de artıyor. Dışişleri Bakanı Budrys, bu konunun sadece Litvanya değil, tüm ittifak için tehdit oluşturduğunu belirterek, “Bu sadece Litvanya hava sahası ya da güvenliği değil. Bu, NATO’nun ve Avrupa Birliği’nin güvenliğidir,” dedi.
Ukrayna’daki savaş devam ederken Litvanya’nın çağrısı, çatışmanın sınır ötesi etkilerini ve NATO’nun doğu kanadının düşük maliyetli, doygunluk temelli İHA tehditlerine karşı savunmasındaki yetersizlikleri ortaya koyuyor. Litvanya’ya göre bu tehditle başa çıkmak için NATO içinde daha fazla iş birliği, inovasyon ve ortak yanıt şart.
