NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin Çarşamba günü Lahey’deki zirvede yaptığı açıklamaya göre, 32 üye ülkenin oylaması sonucunda NATO müttefikleri, savunma harcamalarını GSYİH’nin %5’ine çıkarma konusunda anlaştı.
Anlaşma kapsamında, müttefik ülkeler mevcut %2’lik hedefin üzerine çıkarak, GSYİH’lerinin en az %3,5’ini “temel savunma ihtiyaçları”na ayırma taahhüdünde bulundu. Rutte, iki gün süren toplantıların ardından düzenlediği basın toplantısında, bu sonucun gerçekleşmesinde ABD Başkanı Donald Trump’ın büyük rolü olduğunu belirterek, bu artışın Trump olmadan mümkün olmayacağını söyledi. Trump, Avrupa’daki NATO üyelerini ve Kanada’yı yıllardır yeterince savunma harcaması yapmadıkları gerekçesiyle eleştiriyor, bu ülkelerin çabalarını artırmaması halinde ABD’nin NATO’nun karşılıklı savunma taahhütlerine bağlı kalmayabileceğini dile getiriyordu. 2014’te Galler’de kabul edilen %2’lik hedefe, daha iki yıl öncesine kadar çoğu NATO ülkesi ulaşamamıştı.
“Allies are united in the understanding that we need to step up to stay safe.” diyen Rutte, Avrupa ülkeleri ve Kanada’nın artık daha fazla sorumluluk alarak ortak güvenliği paylaşacaklarını ifade etti.
Rutte, Trump’ın ABD’nin NATO’ya bağlılığı konusunda net olduğunu ve bunu zirvede yine açık şekilde dile getirdiğini söyledi. Ancak aynı zamanda Avrupa ve Kanada’dan daha fazla katkı beklendiğini de vurguladı. NATO’nun 5. Madde’sine bağlılığın “kesin” olduğunu ifade eden Rutte, maddenin ne zaman devreye gireceğine dair ayrıntı verilmediğini, bunun rakip aktörlere avantaj sağlamamak adına böyle yapıldığını belirtti.
Washington’a dönmeden önce düzenlediği basın toplantısında Trump, önceki sert eleştirilerinin aksine daha yumuşak bir ton benimsedi ve savunma harcamalarındaki artış için övgü toplamak istedi. “Buraya bunun görevim olduğunu düşünerek geldim,” diyen Trump, ittifak üyelerinin milliyetçi mesajlarını duyduktan sonra fikrinin değiştiğini belirtti.
“Bu bir sömürü değil,” diyerek, uzun süredir dile getirdiği “Avrupalılar Amerika’dan faydalanıyor” şikayetini şimdilik rafa kaldırdı. “Biz onların ülkelerini korumalarına yardım edeceğiz.”
Rutte’ye göre, ABD 1950’lerden bu yana müttefiklerinden daha fazla savunma harcaması yapmalarını istiyordu ve Lahey’de varılan bu anlaşma, NATO’nun istikrarı için büyük önem taşıyor. Rutte, Rusya’dan gelen tehditlerin ve Çin’in “etkileyici askeri yığınağının” dikkate alındığını, bu durumun NATO’yu güçlendirme ihtiyacını doğurduğunu ifade etti.
Rutte’ye göre Rusya, hem kısa hem uzun vadede NATO için bir tehdit oluşturuyor. İstihbarat raporlarına göre, Rusya’nın önümüzdeki 3 ila 7 yıl içinde NATO’ya saldırmaya hazır hale gelme ihtimali bulunuyor. “Bu tehdit gerçek ve kendimizi savunabilecek kapasitede olmalıyız,” dedi.
Trump, GSYİH’nin %5’inin savunmaya ayrılmasını talep etmişti. Lahey’deki anlaşma, bu talebi bir bakıma dengeleyici şekilde formüle etti: %3,5 temel savunma ihtiyaçlarına, %1,5 ise altyapı ve siber savunma gibi destekleyici unsurlara harcanacak.
Rutte, “Bu kararlar NATO’nun kurulduğu temel amacı, yani caydırıcılık ve savunmayı yerine getirme kapasitemizi büyük ölçüde etkileyecek,” dedi.
ABD hâlihazırda temel savunma harcamalarında gereken düzeyde bulunuyor; ayrıca altyapı, siber tehditler, hibrit saldırılar ve savunma sanayi yatırımlarıyla toplamda %5’e yakın bir oranla katkı sağlıyor.
Rutte, “Trump tamamen haklıydı; Avrupa ve Kanada ittifaka yeterli katkıyı sağlamıyordu,” dedi. Trump ise Rutte ile yaptığı ortak basın toplantısında harcama artışını, “Herkes için büyük bir zafer,” olarak nitelendirdi. “Çok kısa sürede eşitleneceğiz ve bu olması gereken şey. Üstelik bu çok büyük bir para, büyük bir savunma,” diye konuştu.
Rutte, daha fazla harcamanın hava savunmaları, mühimmat, dronlar, tanklar ve askerler gibi alanlara gideceğini söyledi. NATO’nun, her iki kıtada da savunma sanayisini büyütmesi gerektiğini ve bunun milyonlarca yeni iş yaratabileceğini ifade etti.
“Nicelik de lazım, nitelik de,” diyen Rutte, “Yenilikçi olmalıyız ve hızlı hareket etmeliyiz,” sözlerini ekledi.
İspanya ve Belçika gibi bazı ülkeler %3,5’lik hedefi sorguladı. Rutte, İspanya’nın %2,1 ile NATO’nun yetenek hedeflerine ulaşabileceğini düşündüğünü belirtti. Tüm üyelerin bu hedeflere nasıl ulaşacaklarını raporlayacağını, NATO’nun ise bu süreci 2029’da yeniden gözden geçireceğini söyledi.
Geçtiğimiz yıl savunma harcamalarında GSYİH’ye oranla %1,3 ile NATO içinde son sırada yer alan İspanya, uzun süredir ittifakın en az harcama yapan ülkelerinden biri.
Trump ise zirve sonrası düzenlediği basın toplantısında İspanya’yı %5 hedefinden muaf tutulmak istemesi nedeniyle sert şekilde eleştirdi. Harcama farkını ABD’nin lehine olacak ticaret anlaşmaları ile telafi etmeyi önerdi.
Rutte ayrıca, NATO müttefiklerinin bu yıl Ukrayna’ya 35 milyar eurodan (41 milyar dolar) fazla yardım sözü verdiğini ve 2025’te bu desteğin geçen yılki 50 milyar euroyu aşmasını beklediğini söyledi.
