Rusya, Ortadoğu’da gerilim tırmanırken, ABD’yi İran ile İsrail arasındaki çatışmaya askeri olarak müdahil olmaktan kaçınması konusunda sert bir şekilde uyardı. Uyarı, Washington’un İsrail’in yanında savaşa katılıp katılmayacağına dair tartışmaların yoğunlaştığı bir dönemde geldi. Geçtiğimiz hafta İsrail’in İran’a yönelik geniş çaplı hava operasyonları, Tahran’ın füze ve insansız hava aracı (İHA) misillemesiyle yanıt bulmuştu.
Moskova, İran’ın en yakın müttefiklerinden biri olarak, son aylarda Tahran ile askeri iş birliğini güçlendirmiş ve bu yıl başında stratejik bir ortaklık anlaşması imzalamıştı. Buna rağmen Kremlin, İsrail’in hava saldırılarına karşı İran’a doğrudan askeri destek sunmadı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İsrail’i kınarken kendisini çatışmada arabulucu olarak konumlandırıyor.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, bir basın toplantısında, “ABD’yi bu krize askeri müdahaleden kaçınmaya çağırıyoruz. Böylesi bir adım, son derece tehlikeli sonuçlar doğurabilir ve öngörülemez bir tırmanışa yol açabilir,” dedi.
ABD Başkanı Donald Trump, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, İsrail’in İran’a yönelik operasyonlarına katılmayı değerlendirdiğini belirtmiş, “Katılabilirim ya da katılmayabilirim, bu konuda karar aşamasındayım,” demişti. Trump ayrıca, Putin’in arabuluculuk teklifini reddederek, onun önce Ukrayna çatışmasını çözmesi gerektiğini söylemişti.
Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Trump’ın Putin’in arabuluculuk önerisini reddetme yetkisine sahip olmadığını vurguladı. Peskov, “Bu tür bir arabuluculuğu kabul etme kararı, yalnızca çatışmaya doğrudan dahil olan taraflara aittir,” diye konuştu.
Tırmanma Riski ve Diplomatik Çözüm Çağrısı
Zakharova, ABD’nin olası bir askeri müdahalesinin “ciddi bir tırmanışa” yol açarak “bölgesel ve küresel istikrarı tehdit edeceğini” ifade etti. Bu uyarı, Putin’in Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile yaptığı telefon görüşmesinin ardından geldi. İki lider, İsrail’in eylemlerini sert bir şekilde eleştirdi. Kremlin, Putin ve Xi’nin “İsrail’in saldırgan operasyonlarını açıkça kınadığını” duyurdu.
Putin’in danışmanı Yuri Ushakov, Moskova ve Pekin’in, çatışmanın yalnızca “siyasi ve diplomatik yollarla” çözülebileceğine inandığını belirtti.
Rusya, uzun süredir Ortadoğu’da kilit bir aktör olarak, bölgedeki tüm büyük güçlerle dengeli ilişkiler sürdürmeyi başardı. Ancak, geçtiğimiz yıl müttefiki Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın devrilmesi ve Putin’in tekrar tekrar eleştirdiği İsrail’in Gazze’deki operasyonları, Moskova’nın bölgesel etkisini zora soktu.
Rusya ile İran arasındaki sıkı askeri bağlara rağmen, Putin, İsrail’in saldırılarından bu yana Tahran’dan herhangi bir askeri destek talebi gelmediğini açıkladı. Saint Petersburg’da gece geç saatlerde düzenlenen bir televizyon yayınında, bir AFP muhabirinin sorusuna yanıt veren Putin, “İranlı ortaklarımız böyle bir talepte bulunmadı,” dedi. Ayrıca, Ocak ayında imzalanan anlaşmanın karşılıklı savunma yükümlülüğü getirmediğini ve tarafları silah ya da destek sağlamaya zorlamadığını vurguladı.
İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e suikast olasılığı sorulduğunda ise Putin, “Böyle bir senaryoyu konuşmak bile istemiyorum,” yanıtını verdi. Kremlin sözcüsü, Tahran’ın talebi halinde Rusya’nın insani yardım sağlamaya hazır olduğunu ekledi.
Diplomasi Önceliği ve Batı’nın Tepkisi
Çin Devlet Başkanı Xi, Putin ile görüşmesinde ateşkesin “en acil öncelik” olduğunu vurguladı ve İsrail’i eleştirdi. Çin devlet haber ajansı Xinhua’ya göre Xi, “Ateşkes ve çatışmaların durdurulması birincil hedef olmalı. Silahlı güç, uluslararası anlaşmazlıkları çözmenin doğru yolu değil,” dedi. Xi, özellikle İsrail’in, döngüsel bir tırmanıştan kaçınmak için bir an önce operasyonları durdurması gerektiğini belirtti.
Geçen hafta Putin, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ile telefon görüşmeleri yaparak arabuluculuk rolü üstlenmeye çalıştı. Kremlin, Xi’nin bu arabuluculuk önerisini desteklediğini ve bunun gerilimi azaltabileceğini düşündüğünü ifade etti.
Ancak, Trump ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gibi Batılı liderler, Putin’in Ukrayna’daki kendi askeri operasyonları devam ederken bu çatışmada arabuluculuk yapma fikrine karşı çıktı. Trump, gazetecilere yaptığı açıklamada, Putin’in arabuluculuk önerisiyle ilgili, “Bana yardım teklif etti, dedim ki: ‘Önce kendi çatışmanı çöz, Vladimir.’ Önce Rusya’yı arabuluculuk yapalım, sonra bunu düşünürsün,” dedi.
